Urząd Gminy Jadów

Sanktuarium Świętego Krzyża w Jadowie

Jadów, dawniej miasteczko, obecnie wieś i siedziba gminy. Położona jest w północno-wschodniej części Równiny Wołomińskiej. Przez środek gminy z po­łudnia na północ przepływa rzeczka Osownica (prawy dopływ Liwca), która tworzy wokół osady liczne stawy i zalewiska.

W pierwszej połowie XIII wieku nasiliło się osadnictwo nad Bugiem na zachód od ujścia Liwca, prawdopodobnie tego okresu sięgają też początkami nadbużańskie Raźny na wschodzie oraz Jadów na południowym zachodzie.

W XV wieku te okolice były na tyle zagospodarowane i ludne, że w 1473 roku za panowania księcia mazowieckiego Bolesława IV został wybudowany pierwszy modrzewiowy kościół. Konsekracji kościoła dokonał brat księcia, Kazimierz, biskup płocki 5 lutego 1479 roku.

Parafia jadowska została erygowana dopiero w 1481 roku. Oznacza to, że już w tym czasie osada Jadów stanowiła ośrodek kultu religijnego i co za tym idzie ośrodek życia gospodarczego.

Życie religijne rozwijało się, w I połowie XVIII wieku, w Jadowie powstała mansjonaria, która funkcjonowała przez kilkadziesiąt lat. Na tym terenie wśród wiernych powstawał kult Męki Pana Jezusa, pojawiły się mazowieckie procesje pasyjne, w których kroczyli tzw. kapnicy. Dzięki misjonarzom powstały w Jadowie Bractwa Różańcowe i Bractwa Aniołów Stróżów. Zaczęły także powstawać dla ubogich tzw. Domy szpitalne, był to początek pracy charytatywnej prowadzonej przez proboszczów. W 1781 roku proboszcz w Jadowie ks. Franciszek Remigiusz Zambrzycki został biskupem – sufraganem kijowskim – mimo wszelkich działań wojennych życie religijne mogło się toczyć w miarę normalnie. Wierni chętnie przychodzili na Msze św. zwłaszcza na te o charakterze dewocyjnym (odpusty, procesje) administracyjnym (wizytacje biskupie) oraz o randze historycznej. Dzięki stałej rezydencji Biskupa Zambrzyckiego w Jadowie co roku na zakończenie nabożeństwa czterdziestogodzinnego był udzielany sakrament bierzmowania, a także ordynowano nowych prezbiterów. W Jadowie obchodzono odpusty na św. Jakuba Apostoła, który jest patronem parafii od początku jej istnienia (II połowa XV w.) oraz w dniu Świętych Aniołów Stróżów, a także za pozwoleniem Stolicy Apostolskiej w święto Siedmiu Boleści NMP Ważnym też wydarzeniem było odnowienie ślubów zakonnych sióstr wizytek (mieszkających na terenie parafii we wsi Zawiszyn) w jadowskim kościele po raz pierwszy w języku polskim. Także ciekawą inicjatywą było powstanie w 1936 roku Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży.

W 1818 roku należące do Królestwa Polskiego dobra jadowskie zostały przyznane hrabiemu Stanisławowi Zamoyskiemu. W 1882 roku staraniem księdza Piotra Brzozowskiego zaczęto budować w Jadowie nowy kościół zaprojektowany przez znakomitego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Dziedzic hrabia Zdzisław Zamoyski ofiarował na ten cel część funduszy i materiały budowlane uzyskane z rozbiórki dawnego dworu w Zawiszynie. Chłopi opodatkowali się na rzecz kościoła i ponadto pracowali nieodpłatnie. Konsekracji nowego kościoła dokonał, arcybiskup warszawski ks. Wincenty Chruściel – Popiel dnia 8 maja 1886 roku w obecności kilkunastu tysięcy wiernych.

Nadal w okolicach bardzo mocno rozwijał się kult Męki Pańskiej, co w tym okresie było widoczne w wystroju świątyni oraz w zabieganiu o cząstki Krzyża Świętego. W 1893 roku do nowej świątyni w Jadowie wprowadzono relikwie Krzyża Świętego. Ofiarodawcą był kardynał Mieczysław Ledóchowski – metropolita poznański i gnieźnieński, prymas Polski w latach 1866–1886 i prefekt watykańskiej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. Od tego momentu zaczął się nasilać kult relikwii w parafii. Prawdopodobnie z powodu zawieruchy wojennej relikwie ukryto w mensie bocznego ołtarza. Zostały odnalezione w 1994 roku i oprawione w relikwiarz w formie krzyża (oryginalny dokument potwierdzający autentyczność został zamknięty w podstawie relikwiarza). Relikwiarz – stary renesansowy krzyż (po renowacji) złocony z elementami srebrnymi. Poszczególne elementy i detale architektoniczne kościoła jadowskiego reprezentują styl neoromański. Cała świątynia wzniesiona w stylu neogotyckim. Kościół jest trzynawowy. W 1945 roku wojska sowieckie zniszczyły wieżę, którą odbudowano dopiero w 1976 roku W wieży kościelnej umieszczone są trzy dzwony. We wnętrzu znajdują się oryginalne rokokowe organy.

Arcybiskup warszawsko-praski Henryk Hoser 15 września 2013 roku podniósł kościół w Jadowie do rangi Sanktuarium „Świętego Krzyża” Sanktuarium w Jadowie jest jednym z nielicznych w Polsce, z autentycznymi relikwiami Krzyża, na którym umierał Chrystus.

ARCHITEKTURA BUDOWLI I WYPOSAŻENIE. Kościół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Św. w Jadowie został zbudowany w latach 1879 – 1886 według projektu architekta Józefa Dziekońskiego. Jest dominującą budowlą w architekturze miejscowości, posiada oryginalną formę. Usytuowany jest we wschodniej części Jadowa, przy północno-wschodnim narożniku rynku. Murowany jest z cegły wypalonej częściowo tynkowany.

Poszczególne elementy i detale architektoniczne kościoła jadowskiego reprezentują styl neoromański. Jednak ogólny ton budowy poprze swój wertykalizm i duże powierzchnie otworów znamionuje neogotyk.

Jest to kościół jednowieżowy, trójnawowy, bazylikowy, wzniesiony na planie Krzyża łacińskiego z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, po bokach którego są dwie zakrystie. Wieża założona jest na planie kwadratu. W przyziemiu ściany korpusu obiega dokoła cokół stanowiący podmurówkę wykonaną z cegły i częściowo z ciosów granitowych. Fasada kościoła jest jednowieżowa, trójosiowa o symetrycznym rozmieszczeniu względem osi głównej. Wejście poprzedzone jest czterostopniowymi schodami ujęte portalem. Drzwi wejściowe prostokątne, dwuskrzydłowe z półkolistym nadświetlem, ujęte po bokach kolumnami, na których wsparty jest szczycik zwieńczony figurką Matki Boskiej. Na poziomie figury są dwa wysmukłe prostokątne okna zakończone półkoliście, przybierające formę biforium. Wyżej znajdują się okna w postaci triforium, przy czym środkowe jest zamurowane. W górnej kondygnacji wieży jest duże, półkoliście zakończone, prostokątne okno osłonione żaluzjami w układzie poziomym. Na kondygnacji tej kończy się oskarpowanie ścian wieży. U nasady muru znajduje się gzyms na kroksztynach. Hełm wysmukły obeliskowy ze świetlikami w postaci półkoliście zakończonych szczelin, ujętych daszkami dwuspadowymi. W zwieńczeniu hełmu widnieje krzyż łaciński z glorią. Portal kościoła, skarpy, gzymsy, obramowania otworów są otynkowane.

W elewacjach bocznych tynkowane skarpy zakończone są sterczynami z dwuspadowymi daszkami. Nad połacią dachu nawy bocznej są łuki przyporowe. Okna w postaci biforiów są półkoliście zakończone. Od zachodu wnęki ujęte są portalami, od wschodu, zakrystie w szczytach których, są po dwa okna prostokątne półkoliście zakończone i okrągłe okulusy wyżej. Naroża zakrystii ujęte są skarpami, od strony wschodniej wieżyczki z daszkami namiotowymi. W ścianach prezbiterium prostokątne okna, zakończone półkoliście, w ścianie czołowej analogiczna blenda. Skarpy, luki przyporowe, wieżyczki, obramienia okien, gzymsu podokapowe – otynkowane. Dachy nad korpusem głównym i zakrystiami – dwuspadowe, nad prezbiterium dwuspadowy i namiotowy nad zamknięciem. Wewnątrz nawa główna czteroprzęsłowa, poprzedzona jest kruchtą i chórem.

Dwie nawy boczne kościoła jadowskiego oddzielone są od nawy głównej arkadami wspartymi na filarach z wtopionymi kolumnami zakończonymi kapitelami o liściastych zdobieniach. Posadzka wykonana jest z płytek terakotowych: większe są w kształcie sześciokąta, mniejsze w kształcie kwadratu.

W centralnym miejscu świątyni – w prezbiterium, znajduje się ołtarz główny. Wykonany jest z drewna. Dolna część ołtarza ma kształt skrzyni. Górna część jest kompozycją architektoniczno – rzeźbiarską. W polu środkowym ołtarza umiejscowione są relikwie Krzyża Świętego, zasłaniane wizerunkiem Chrystusa. Pod obrazem i relikwiami znajduje się tabernakulum. Po bokach ustawione są posągi czterech ewangelistów: św. Mateusza trzymającego W rękach Księgę Rodzaju, św. Jana z orłem, św. Marka z towarzyszącą mu głową lwa oraz św. Łukasza z głową byka. Na półkolistej ścianie zamykającej prezbiterium znajduje się duży krzyż z postacią Ukrzyżowanego Jezusa.

Zwieńczeniem lewej nawy jest kaplica Matki Bożej. Ołtarz w tej kaplicy jest drewniany. Górna część jest zbudowana w kształcie łuku triumfalnego. W jego centrum widnieje postać Matki Bożej z Dzieciątkiem. Wsparty jest na dwóch kolumnach, ponad którymi wznosi się belkowanie i attyka. Jest też inskrypcja dedykacyjna w języku łacińskim: CORDI IMMACULATO B MARIAE VIRGINIS, co W języku polskim znaczy: NIEPOKALANE SERCE ŚW. MARYI DZIEWICY. Na ścianie kaplicy zawieszony jest obraz Matki Bożej Częstochowskiej i akty poświęcenia Matce Bożej. W kaplicy stoi duża drewniana chrzcielnica bogato zdobiona w kształcie kielicha. Nad chrzcielnicą umieszczona jest gołębica - symbol Ducha Świętego.

Zwieńczeniem prawej nawy bocznej jest ołtarz, w którym widnieje obraz Miłosierdzia Bożego.

Świątynia jadowska wyposażona jest w cztery bogato rzeźbione konfesjonały stojące w nawach bocznych oraz drewniane ławki w nawie głównej. Na ścianach naw bocznych i prezbiterium znajdują się stacje Męki Pańskiej wykonane w kształcie płaskorzeźb. W kaplicy i w nawach bocznych umieszczone są feretrony procesyjne.

Ambona wykonana jest z drewna. Ustawiona jest przy pierwszym filarze, po lewej stronie świątyni tuż przed balustradą oddzielającą prezbiterium od nawy głównej. Na ambonę prowadzą schodki. Nad mównicą umieszczony jest baldachim, który na podniebieniu zdobi gołębica a wieńczy go krzyż.

Nad kruchtą znajduje się chór kościelny, wyposażony w osiemnastogłosowe organy barokowe liczące 2018 piszczałek. Częścią składową organów jest szafa na miechy oraz dwie figury siedzących puttów na cokołach balustrady chóru. Ten ciekawy instrument zbudowany w XVIII w. sprowadzono ze Śląska.

Wejście do nawy głównej i lewej nawy bocznej poprzedzają przedsionki, czyli kruchty kościelne, w których znajdują się kropielnice.

TYTUŁ KOŚCIOŁA – ZNALEZIENIE KRZYŻA ŚWIĘTEGO. Gdy Jezus skonał, zdjęto Go z Krzyża, zawinięto w płótna i złożono w grobie. Jego Krzyż, a także krzyże dwóch łotrów zostały wrzucone do zapadliny skalnej na wzgórzu Golgoty, a następnie przysypane ziemią i gruzem.

W 132 roku, cesarz Hadrian zamienił Jerozolimę w miasto pogańskie. Na miejscu męki Jezusa wybudował świątynię poświęconą pogańskim bóstwom: Jowiszowi i Wenus. Dopiero po blisko dwustu latach od tego wydarzenia, już po ogłoszeniu tzw. edyktu mediolańskiego, zadania odszukania cennej relikwii podjęła się w sędziwym wieku cesarzowa Helena, matka Konstantyna Wielkiego.

Miejsce, w którym miał się znajdować Krzyż, znała garstka wybrańców spośród Żydów. Jednym z nich miał być człowiek o imieniu Judasz (obecnie czczony w Kościele, jako Judasz Kyriakos). Podczas prac wykopaliskowych znaleziono trzy krzyże. Św. Ambroży twierdzi, że „narzędzie zbawienia” rozpoznano po tabliczce, która cały czas była przymocowana do Krzyża. Na miejscu odnalezienia Krzyża Zbawiciela wzniesiono bazylikę Ad Crucem (Męki Pańskiej).

W Rzymie, cesarzowa ofiarowała niewielki fragment Krzyża Chrystusowego Cesarzowi. Inna część relikwii znalazła się później w bazylice Santa Croce, wzniesionej zgodnie z sugestią św. Heleny w Wiecznym Mieście…

Największa część Krzyża znajduje się obecnie w katedrze św. Michała i św. Guduli w Brukseli. Bazylika św. Piotra w Rzymie przechowuje fragment relikwii noszonych na piersi przez cesarzy bizantyjskich podczas uroczystości.

Relikwie Krzyża Świętego do świątyni w Jadowie wprowadzono w 1893 roku. Ofiarodawcą był kardynał Ledóchowski. Relikwiarz – stary renesansowy krzyż złocony z elementami srebrnymi (oryginalny dokument potwierdzający autentyczność został zamknięty w podstawie relikwiarza). Uroczystość Znalezienia Krzyża Świętego obchodzone jest corocznie 14 września.

Proboszcz parafii – ks. Bogdan Lewiński 517-248-792

Wikariusz parafii – 518-701-130

KANCELARIA PARAFII

ŚWIĘTEGO JAKUBA APOSTOŁA W JADOWIE. Pl. Gustawa Dreszera 11. 05–280 Jadów.

tel.: (25) 661 27 79; 517 248 792.

CZYNNA:

PONIEDZIAŁEK: godz.: 8⁰⁰ – 9⁰⁰. i 16³⁰ – 17³⁰.

ŚRODA: godz.: 8⁰⁰ – 9⁰⁰. i 16³⁰ – 17³⁰.

PIĄTEK: godz.: 8⁰⁰ – 9⁰⁰. i 18³⁰ – 19³⁰.

SOBOTA: godz.: 8⁰⁰ – 9⁰⁰.

NIECZYNNA:

• W NIEDZIELĘ
• W UROCZYSTOŚCI KOŚCIELNE.
• W ŚWIĘTA PAŃSTWOWE.

Sprawy dotyczące cmentarza, załatwiamy w kancelarii parafialnej z ks. Proboszczem: w poniedziałki i soboty, lub po wcześniejszym telefonicznym ustaleniu terminu.

PORZĄDEK LITURGII

MSZA ŚWIĘTA

NIEDZIELA – GODZ.: 9⁰⁰, 10³⁰, 12⁰⁰, 18⁰⁰.

WIGILIA NIEDZIELI – SOBOTA, GODZ. 18⁰⁰.

DZIEŃ POWSZEDNI: 7⁰⁰, 18⁰⁰.

UROCZYSTOŚĆI KOŚCIELNE

• W DNI WOLNE OD PRACY: GODZ. – 9⁰⁰, 10³⁰, 12⁰⁰, 18⁰⁰.
• W DNI PRACUJĄCE: GODZ. – 7⁰⁰, 9⁰⁰, 18⁰⁰.

SAKRAMENT POKUTY:

KWADRANS PRZED ROZPOCZĘCIEM LITURGII.

NABOŻEŃSTWA

Droga Krzyżowa:

• Piątek: 17³⁰ poza: maj, czerwiec, październik

PIERWSZA NIEDZIELA MIESIĄCA

• Adoracja Najświętszego Sakramentu; po Mszy św. 12⁰⁰.

PIERWSZY CZWARTEK MIESIĄCA

• Godzina Święta: 17³⁰.

PIERWSZY PIĄTEK MIESIĄCA

• Msza św.: godz. 7⁰⁰, 16⁰⁰(IX-VI), 18⁰⁰.
• Spowiedź: godz. 6³⁰ – 7³⁰, 15⁰⁰ – 18³⁰.
• Koronka do Miłosierdzia Bożego: 15⁰⁰.
• Nabożeństwo ku czci Serca Pana Jezusa.
• Wizyta u chorych: od godz. 10⁰⁰.

PIERWSZA SOBOTA MIESIĄCA

• Msza św.: godz. 7⁰⁰.
• Nabożeństwo ku czci Niepokalanego Serca NMP: godz. 6⁴⁵.

NOWENNA DO MB NIEUST. POMOCY

• Środa: 17⁴⁵.

NABOŻEŃSTWO FATIMSKIE

13 (maj – październik) godz. 17⁰⁰.

ADORACJA NAJŚW. SAKRAMENTU:

• Piątek: Całodobowo.
• I piątek miesiąca od godz. 7³⁰ do soboty godz. 7⁰⁰.

WYPOMINKI

• Niedziela: 10⁰⁰.

NABOŻEŃSTWO

• Maj – ku czci NMP: godz. 17³⁰.
• Czerwiec – ku czci Serca P. Jezusa: godz. 17³⁰.
• Październik – Różaniec ku czci NMP: godz. 17¹⁵.
• Eucharystyczne: 5 – 7 maja.
• Jerycho Różańcowe: 1 – 7

ODPUST PARAFIALNY:

• Św. Jakuba Ap. – 25 lipca.
• Znalezienia Krzyża Św. – 14 wrzesień

WIELKI POST

• GORZKIE ŻALE
• Niedziela: godz. 17¹⁵.
• DROGA KRZYŻOWA
• Piątek: godz. 15³⁰, 17³⁰.

• autor: Patryk Przychodzki, data: 2022-06-06